موضوعات پیشنهادی: دبیرخانهٔ جوامع کاربری نرم‌افزارهای آزاد (دانیال)
افراد شرکت‌کننده: دانیال بهزادی، مبین شاطریان، حامد برمخشاد، سعید علیجانی، امیرحسین گودرزی، حمیدرضا قوامی، عباس معاذاللهی، یه‌انقلابی
دستورجلسه (مطالب مطروحه)
جلسهٔ ۱ اردیبهشت ۱۳۹۴ با موضوع دبیرخانهٔ جوامع کاربری نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز برگزار شد.
مقدمه
در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۹۳ جلسه‌ای با موضوع «توسعه و به کارگیری نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز در کشور» در سازمان فناوری اطلاعات برگزار شد. خروجی این جلسه این بود که سازمانی تحت عنوان «بنیاد غیرانتفاعی غیردولتی نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز کشور» با حمایت و بدون دخالت مستقیم دولت تشکیل شود. خروجی این جلسه در سایت iranfsf.org در دسترس است.
چرا جلسهٔ سازمان فناوری اطلاعات به منظور راه‌اندازی بنیاد تشکیل شد؟
- چون دولت یک بودجه‌ای دارد و قرار است در یک جایی خرج شود.
- افرادی هستند که قرار است این بودجه را با اهداف مختلف (اهدافی که در بیشتر مواقع با نرم‌افزار آزاد یا نرم‌افزار متن‌باز هماهنگ نبوده) خرج کنند.
- این بودجه قرار است به اسم «توانمند سازی صنعت نرم‌افزاری کشور با استفاده از نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز» خرج شود.
مساله: خرج کردن بودجه به اسم نرم‌افزار آزاد/متن‌باز
برای این منظور جلسه‌ای در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۹۳ در سازمان فناوری اطلاعات تشکیل شد و از یک سری از افراد محدود جهت شرکت در جلسه (۴۷ نفر) دعوت شد. که برای راه‌اندازی این بنیاد و بیان ایده در این مورد مشارکت داشته باشند. و در پایان اکثریت افراد با این طرح موافقت کردند و بیانیهٔ جلسه را امضا کردند.
شرح مساله:در شکل حمایت از جامعه مشروعیت به این کار مشروعیت بدهند
در جلسه‌ای که برگزار شد اعلام کردند که شما حاضرین در جلسه نماینده‌های جامعه هستید. در صورتی که افراد جامعه از این که حاضرین جلسه نمایندهٔ آنها هستند اطلاعی نداشتند و ندارند و خود افراد شرکت‌کننده در جلسه نیز به اسم نماینده‌های جامعه در جلسه شرکت نکردند.
نوع دعوت کردن از افراد مبهم بود و افراد شرکت‌کننده قبل از شرکت در جلسه نمی‌دانستند قرار است چه اتفاقی در جلسه بیفتد. و افراد جلسه نیز قبل از جلسه با یکدیگر ارتباط برقرار نکردند. انتخاب‌ها بسیار هدفمند و هوشمند بود. از هر جامعهٔ کاربری (مانند لاگ‌ها، اف‌اس‌یوجی، انجمن اوبونتو و …) افراد برگزارکنندهٔ جلسات آن جوامع را انتخاب کردند. به دلیل این که این افراد توانایی تشکیل و اداره کردن این بنیاد را دارند.
فهرست دعوت شدگان در ایمیل دوم سازمان فناوری اطلاعات با موضوع ارسال مطلب جهت همایش لو رفت.
- سوال: چه کار کنیم که در آینده شاهد موارد مشابه نباشیم؟ چرا افراد بدون آگاهی و اشتراک گذاشتن این موارد با یکدیگر در این گونه جلسات شرکت کردند؟
- سوال: سازمان فناوری اطلاعات بر اساس چگونه این افراد را انتخاب کرد؟
- سوال: چگونه جلوی با خبرشدن همهٔ افراد جامعه از برگزار شدن جلسه را گرفتند؟
- سوال: به چه انگیزه‌ای افراد را به جلسه آوردند؟
- سوال: چه کار کردند که افراد قبل از جلسه، دعوت خود و رویداد را با جامعه به اشتراک نگذاشتند؟
نقد یه‌انقلابی: ضعف افراد جامعه در به اشتراک گذاشتن دانش و اطلاع‌رسانی‌های اینچنینی باعث شده که همهٔ افراد از برگزاری این جلسه باخبر شوند.
ایده‌ای که در جلسه مطرح شد این بود که افراد دعوت‌شده دچار مهندسی اجتماعی شدند. و به همین دلیل قبل از جلسه به جز شرکت‌کننده‌ها کسی از این که قرار است جلسه‌ای تشکیل شود با خبر نشد.
چرا افراد شرکت‌کننده دچار مهندسی اجتماعی شدند؟
- غفلت
- ذوق
- عدم تجربه در مذاکره
- نداستن و مشورت نگرفتن از جامعه
این ایده به کجا رسید؟
بعد از برگزاری جلسه، تنها کاری که انجام شد این بود که سایت iranfsf.org از طرف سازمان فناوری اطلاعات راه‌اندازی شد و در صفحهٔ اصلی آن بیانیهٔ جلسهٔ ۱۳ اسفند ۱۳۹۳ که به امضای حضار رسیده بود. در آن قرار گرفت.
نکته: به جز دو نفر از شرکت‌کنندگان سایر حضار این بیانیه را امضا کردند و با آن موافق بودند.
بعد از این اقدام شاهد حرکت دیگری در جهت ایجاد تشکیلات مورد نظر سازمان فناوری اطلاعات، انجام نشد.
سوال: پس دبیرخانهٔ جوامع کاربری چیست؟
دبیرخانهٔ جوامع کاربری
با حضور افراد محدودی در جلسه‌ای که به صورت عمومی اعلام نشد (به گفتهٔ دانیال: امضاکنندگان بیانیه دعوت شده بودند) حرکتی در جهت مقابله با ایجاد «بنیاد غیرانتفاعی غیردولتی نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز» صورت گرفت. گزارش مختصری از این جلسه در سایت دبیرخانه گروه‌های کاربری نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز ایران نوشته شده است.
اهدافی که برای تشکیل این دبیرخانه بیان شده است:
- رفع این اشکالات
- عدم ارتباط بین لاگ‌ها
- هر کسی ادعای جامعه بودن نکند
- افراد سودجو نتوانند خود را به عنوان جامعهٔ نرم‌افزار آزاد/متن‌باز جا بزنند.
- تشکیل یک NTT برای جوامع نرم‌افزار آزاد
- هماهنگی جوامع نرم‌افزار آزاد
- جلوگیری از دخالت دولت
آیا به دبیرخانه نیاز داریم؟
اهداف دبیرخانه در قسمت بالا نوشته شد. حال سوالاتی که در این قسمت مطرح می‌شود این است که آیا موارد مطرح‌شده واقعا نیاز جوامع هستند؟ اگر نیاز هستند آیا راه برطرف کردن آنها تشکیل دبیرخانه است؟
در قسمت آخر جلسه در این مورد بحث شد که این بحث در زمان جلسه به نتیجه‌ای رسید. می‌توان این بحث را در صفحهٔ ویکی بررسی کرد.
ایده‌ها
برای رفع عدم هماهنگی بین جوامع مختلف دو ایده مطرح شد. که با پیاده‌سازی این دو ایده نیازی به تشکیل دبیرخانه نیست.
- جوامع کاربری ایده‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
- افراد در جوامع کاربری دانش خود را به صورت آزاد برای همهٔ افراد منتشر کنند.
این دو عامل خود باعث ارتباط بین جوامع مختلف آزاد خواهد شد.
همچنین در مقالهٔ نقش جامعه و دولت در حمایت از نرم‌افزار آزاد به بسیاری از ابهامات در شیوهٔ کار دولت و جامعه پاسخ داده شده است. و در انتهای مقاله راهکار پیشنهادی برای دولت و جامعه بیان شده است. که با پیاده‌سازی این راهکار پیشنهادی، نیازی به تشکیل دبیرخانه نیست.
نظر افراد شرکت‌کننده در جلسه
انتقاد به روش کاری افرادی که جلسه‌ای جهت راه‌اندازی دبیرخانه تشکیل دادند:
با شیوهٔ چراغ‌خاموش و انحصاری عمل کردند و کسی از افراد جامعه با خبر نبود. در صورتی که می‌شد در لیست‌های پستی فعال نرم‌افزار آزاد تاریخ و مکان جلسه فرستاده شود، تا همهٔ افراد از تشکیل جلسه با خبر شوند.
انتقاد به این که دبیرخانه چیست؟
مبین در جلسه گفت که «دبیرخانه گروه‌های کاربری نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز ایران» که قرار است توسط افراد جامعه راه‌اندازی شود هیچ فرقی با «بنیاد غیرانتفاعی غیردولتی نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز» ندارد. و تنها اسم آن عوض شده است. که من در جلسه با این مورد موافقت کردم. سوالی که در حال حاضر مطرح می‌کنم این است که تفاوت این دبیرخانه با بنیاد پیشنهادی سازمان فناوری اطلاعات چیست؟
انتقاد به هدف مطرح‌شده در سایت دبیرخانه
هدف مطرح‌شده در سایت: با هدف هماهنگی فعالیت ها و پشتیبانی از حرکت‌های مربوط به گسترش فرهنگ آزادی نرم‌افزار و اجتماعات کاربری.
آیا بدون وجود دبیرخانه فعالیت‌ها با اجتماعات کاربری هماهنگ نمی‌شد؟ آیا برای حمایت و پشتیبانی نیاز به دبیرخانه هست؟ قبل از تشکیل دبیرخانه نیز این فعالیت‌ها هماهنگ می‌شد (با استفاده از ابزار اطلاع‌رسانی مثل لیست پستی، ترللو) به طور مثال برای برگزاری روز آزادی نرم‌افزار ۱۳۹۳ در تهران به همهٔ گروه‌ها و افراد در سراسر ایران خبر داده شد و اعلام شد که هر کسی می‌تواند به برگزاری جشنواره کمک کند.
همهٔ افرادی را که می‌شناختیم به ترللوی روز آزادی نرم‌افزار اضافه کردیم و در یکی از کارت‌ها فهرستی از لیست‌های پستی فعال در سراسر کشور ایجاد شد (که حتی این فهرست برای سایر همایش‌ها مثل زیکانف توسط برگزارکنندگان آن همایش‌ها کپی و استفاده شد) تا به همهٔ افراد اطلاع‌رسانی شود و هماهنگی صورت بگیرد. با این وجود هیچ‌گونه پشتیبانی از همایش صورت نگرفت.
این نشان می‌دهد اکثر افراد خودشان نمی‌خواهند حمایت کنند، وگرنه راه حمایت باز است و نیازهای بنیاد دانش آزاد نیز کاملا مشخص است. هر کسی بخواهد می‌تواند حمایت کند. در صفحهٔ نیازها، لیست کارها و بورد ترللوی روز آزادی نرم‌افزار به صورت صریح نیازها نوشته شده است.
یکی از مواردی که در جلسه مطرح شد این بود که یکی از کارهایی که این دبیرخانه می‌تواند انجام دهد این است که اگر گروهی در شهری می‌خواست لاگ تشکیل دهد و مکان نداشت یا برای روز آزادی نرم‌افزار مکان نداشت، از دبیرخانه کمک بگیرد. من یک مثال بین‌المللی و مطرح می‌زنم: حمایتی که fsf.org یا hsoftwarefreedomday.org از گروه‌ها می‌کند چگونه است. آیا این دو مجموعه به لاگ‌ها یا همایش روز آزادی نرم‌افزار در مناطق مختلف دنیا جا می‌دهند؟ آیا رسالت این گونه گروه‌ها تامین مکان برای لاگ‌ها و روز آزادی نرم‌افزار است؟ این نشان می‌دهد هنوز نوع حمایت دبیرخانه تعریف نشده است.
برای هماهنگی بین جوامع آزاد در ایران چه کاری کنیم؟
نکتهٔ یک: از دیدگاه من جامعهٔ نرم‌افزار آزاد مربوط به یک کشور نیست. گروه‌های محلی مانند لاگ‌ها برای رفع نیازهای محلی و اجتماع افراد تشکیل شده‌اند. لازم است که در سطح جهانی فعالیت کنیم. در سطح جهانی جهت هماهنگی جوامع نرم‌افزار آزاد چه فعالیت‌های انجام شده است؟ بنیاد نرم‌افزار آزاد (FSF) همیشه در این زمینه پیشگام است. از جمله کارهای FSF می‌توان به ویکی لیبره‌پلنت، ویکی Free Software Directory کانال #FSF در شبکهٔ Freenode آی‌آرسی، برگزاری جلسهٔ مجازی با حضور همهٔ افراد در جمعه‌ها با موضوع تکیمل فهرست نرم‌افزارهای آزاد، لیست‌ها پستی و … اشاره کرد. اگر ما به عنوان جامعه، قرار است کاری انجام دهیم: یک- بهتر است برای هماهنگی در جوامع نرم‌افزار آزاد، یک- در این مواردی که گفتم (FSF) مشارکت کنیم. دو-برای هماهنگی‌های محلی از راهکارهای FSF در سطح ایران استفاده کنیم.
جهت حمایت از حرکت‌های مربوط چه کار کنیم؟
این پیشنهاد در مقالهٔ نقش جامعه و دولت در حمایت از نرم‌افزار آزاد مطرح شد. که یک فهرست از نرم‌افزارهای آزاد، پروژه‌های دانش آزاد، فعالیت‌های در زمینهٔ دانش آزاد و نرم‌افزار آزاد (مشابه گروه‌ها) که ارزش حمایت کردن دارند تشکیل دهیم و از آنها حمایت کنیم. (در نقش توسعه‌دهنده، مترجم، گرافیست، مبلغ، حمایت مالی و …) . برای این منظور به دو معیار نیاز داریم.
- یک- معیار آزاد بودن پروژه (که این کاملا مشخص است) بر اساس مجوز پروژه (GPLv 3 یا مجوزهای سازگار با آن که در صفحهٔ gnu.org/licenses/license-list.html فهرست آن موجود است).
- دو-معیار ارزش حمایت کردن از پروژه که این هم بر اساس نیاز جامعه است. یعنی اگر جامعه به نرم‌افزاری نیاز دارد از آن در نقش‌های که بیان شد، حمایت کنیم.
به طور مثال برای رفع نیازهای اجتماعی از نرم‌افزار گنوسوشیال حمایت کنیم (ترجمهٔ نرم‌افزار، راه‌اندازی نرم‌افزار برای گروه‌های مختلف، توسعهٔ نرم‌افزار و …) موردی که من مشاهده کردم این است که تعداد کاربران ایرانی فعال در گنوسوشیال به ۱۰ نفر هم نمی‌رسند!
دبیرخانه چه می‌شود؟
می‌توان یک لیست پستی یا کانال آی‌آرسی یا یک ویکی جهت هماهنگی بین جوامع کاربری برای هماهنگی‌ها محلی ایجاد کرد. و برای هماهنگی‌های اصلی با FSF کار کرد. می‌توان از ویکی بنیاد دانش آزاد و لیست پستی بنیاد دانش آزاد برای همین منظور استفاده کرد. یعنی بنیاد دانش آزاد به عنوان حامی پروژه‌های آزاد، این امکان را فراهم کرده است که افراد و گروه‌های مختلف که به صورت آزاد فعالیت می‌کنند با یکدیگر هماهنگ شوند و اگر نیاز به کمک و حمایت داشتند افراد حمایت کنند. صفحهٔ گروه‌های مروج دانش آزاد در سراسر دنیا نیز برای فهرست کردن این گروه‌ها بر اساس معیار آزاد بودن پروژه ایجاد شده است.
فرضیهٔ من این است که افرادی هستند که با FSF، گنو و آزادی نرم‌افزار مشکل دارند (مخالف بودن با فلسفهٔ نرم‌افزار آزاد) و یا این که حاضر نیستند برای آزادی نرم‌افزار و در اصل آزادی دانش فعالیتی کنند (تنبلی) که این دو معضل با تشکیل صد هزار دبیرخانه نیز برطرف نمی‌شود. وجود عبارت متن‌باز در عنوان دبیرخانه نیز درستی مورد اول را تقویت می‌کند.
از نظر حقوقی چه کار کنیم؟
این که از نظر حقوقی یک مجموعهٔ ثبت‌شده برای جوامع نرم‌افزار آزاد داشته باشیم، خوب است. و حتی اقداماتی جهت ثبت بنیاد دانش آزاد نیز صورت گرفته است. من با ثبت مجموعه‌ای برای جوامع کاربری در ایران موافق هستم. و در این جا به آن فردی که قرار است این مجموعه را ثبت کند می‌گویم که در کنار ثبت این مجموعه می‌تواند بنیاد دانش آزاد را نیز ثبت کند، چرا که مراحل ثبت بنیاد دانش آزاد تا جای خوبی پیش رفته است و در حال حاضر به یک فرد نیاز داریم که این کار را به پایان برساند. یعنی از بنیاد دانش آزاد حمایت کند. همان‌طور که در اهداف دبیرخانه حمایت از گروه‌های کاربری ذکر شده است، ثبت بنیاد دانش آزاد نیز مصداق حمایت از گروه‌های کاربری آزاد است.هدف بنیاد دانش آزاد حمایت از دانش آزاد و گروه‌های مروج دانش آزاد در سراسر دنیاست.
